Το έργο που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Διαχείριση Υδάτων» του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΧΜ ΕΟΧ) 2014-2021, στοχεύει στην υλοποίηση και λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς διαχείρισης του δικτύου ύδρευσης της Παλιάς Πόλης του Ηρακλείου, το οποίο μέσω σύγχρονων τεχνολογιών συλλογής και διαχείρισης δεδομένων, με βάση το διαδίκτυο των πραγμάτων (the Internet of Things), θα ανιχνεύει διαρροές και θα αλληλοεπιδρά με τις βασικές παραμέτρους του δικτύου.

Στην Πράξη περιλαμβάνονται:

• η προμήθεια και εγκατάσταση 5600 ψηφιακών υδρομέτρων και συστημάτων τηλεμετρίας (Υπεύθυνος Φορέας: ΔΕΥΑΗ).
• η προμήθεια και εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης ποιότητας και ποσότητας υδάτων με χρήση ψηφιακών παροχομέτρων και πολυπαραμετρικών οργάνων (Υπεύθυνος Φορέας: ΟΑΚ). Τα δεδομένα του συστήματος θα καταγράφονται και θα αποστέλλονται προς διαχείριση από το SmartLIK.
• η υλοποίηση ολοκληρωμένου ευφυούς συστήματος διαχείρισης δικτύου ύδρευσης (Υπεύθυνος Φορέας: ΠΚ).
• η υλοποίηση σχεδίου επικοινωνίας (Υπεύθυνος Φορέας: ΟΑΚ) με δράσεις επικοινωνίας και δημοσιότητας της πράξης.

Συνολικό κόστος πράξης: € 1.733.200,00

Η παρουσία μακροχρόνιων, εκτεταμένων και συχνά μη-ανιχνεύσιμων διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης, καθιστά τη διαχείριση των υδατικών πόρων από τις Επιχειρήσεις Ύδρευσης-Αποχέτευσης μη-αποδοτική αυξάνοντας σημαντικά το ποσοστό του Μη Ανταποδοτικού Νερού (Non-Revenue Water, NRW) (Μη Ανταποδοτικό Νερό είναι η διαφορά μεταξύ της ποσότητας του  νερού που εισέρχεται στο δίκτυο και της ποσότητας που χρεώνεται στους πελάτες. Περισσότερες λεπτομέρειες στο Παράρτημα.)  ή πιο απλά του Μη Τιμολογούμενου Νερού. Σε ότι αφορά στην Περιφέρεια Κρήτης, το πρόβλημα διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης είναι εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς λόγω: α) παλαιότητας των δικτύων και β) έλλειψης του απαραίτητου τεχνολογικού εξοπλισμού (αισθητήρες πίεσης/ροής, συστήματα καταγραφής-επεξεργασίας δεδομένων και τηλεμετρίας), οι απώλειες πόρων (νερού, ενέργειας, εξοπλισμού και εργατοωρών) είναι στις περισσότερες περιπτώσεις εξαιρετικά αυξημένες.

Η υφιστάμενη κατάσταση σε ότι αφορά στη διαχείριση υδατικών πόρων στην Κρήτη, συνδέεται συχνά με καταστάσεις υπεράντλησης του υδροφόρου ορίζοντα, με περιοδικά φαινόμενα λειψυδρίας που πλέον εμφανίζονται με αυξανόμενη ένταση και συχνότητα, καθώς και με την καταστροφή του υπεδάφους. Επιπρόσθετα, το νερό ύδρευσης χαρακτηρίζεται συχνά ως “κακής ποιότητας”, γεγονός που συνεπάγεται υψηλό κόστος βελτίωσής του με μετεπεξεργασία. Τα ανωτέρω προβλήματα καταγράφονται αναλυτικά στην “1^η  Αναθεώρηση Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης EL13″. Να σημειωθεί ότι συγκεκριμένες περιοχές του ΥΔ Κρήτης χαρακτηρίζονται σε επίπεδο συναγερμού ή “κόκκινες” και με “Κακή” χημική κατάσταση υδάτων. Η παρούσα πράξη αφορά στο τμήμα “EL1300072-Πορώδες  Παράκτιο Β. Ηρακλείου” του ΥΔ Κρήτης (Εικόνα 1) και συγκεκριμένα επικεντρώνεται στην πόλη του Ηρακλείου.

Εικόνα 1: Ποσοτική και χημική κατάσταση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων (ΥΥΣ) Υδατικού Διαμερίσματος (ΥΔ) Κρήτης (με κόκκινο βέλος φαίνεται η περιοχή εφαρμογής της πράξης).

Στα πλαίσια αυτά, η πράξη με ακρωνύμιο “SmartLIK” περιλαμβάνει δράσεις προς την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση υδατικών πόρων με ανίχνευση διαρροών στο δίκτυο της ΔΕΥΑ Ηρακλείου (και πιο συγκεκριμένα στην Παλιά Πόλη) και μείωση του μη ανταποδοτικού νερού, μέσω της εγκατάστασης ευφυούς και ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης υδρευτικών δικτύων σε συνδυασμό με τηλεμετρικούς αισθητήρες. Το καινοτόμο σύστημα διαχείρισης SmartLIK θα επεξεργάζεται δεδομένα του δικτύου ύδρευσης, καθώς αυτά θα καταγράφονται σε πραγματικό χρόνο από εγκατεστημένο τηλεμετρικό δίκτυο ψηφιακών υδρομέτρων και θα υπολογίζει-απεικονίζει στο ψηφιακό δίδυμο (Digital Τwin) του πραγματικού δικτύου βασικές παραμέτρους του, όπως είναι οι πιέσεις, ροές αλλά και οι εκτιμώμενες διαρροές. To SmartLIK συνδυάζει την ευφυή διαχείριση υδατικών πόρων με “πράσινες τεχνολογίες” καθώς βασίζεται: i. σε ψηφιακούς μετρητές οι οποίοι ελέγχονται μέσω τηλεμετρίας, επιτυγχάνοντας έτσι αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων, με μείωση των απωλειών ύδατος και της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία του δικτύου ύδρευσης, ii. στη δυνατότητας χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στα συστήματα τηλεμετρίας αλλά και στα αντλιοστάσια για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών, μειώνοντας την ενεργειακή ζήτηση.

Οι επιμέρους ποιοτικοί, πρακτικοί και ποσοτικοποιημένοι στόχοι οι οποίοι συνδέονται άρρητα με τα ορόσημα και παραδοτέα της παρούσας πράξης και συνάδουν με το αντικείμενο της Πρόσκλησης, συνοψίζονται στους κάτωθι:

1. Επιλογή, προμήθεια και εγκατάσταση περί των 5600 τηλεμετρικών ψηφιακών υδρομέτρων AMR (Automatic Meter Reading) και κεντρικών παροχομέτρων σε επιλεγμένα σημεία του δικτύου, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος τηλεμετρίας-καταγραφής δεδομένων.
2. Αναλυτική γεωγραφική και τεχνική αποτύπωση της τοπολογίας του επιλεχθέντος δικτύου ύδρευσης της ΔΕΥΑ Ηρακλείου με χρήση υποβάθρου GIS.
3. Υλοποίηση ψηφιακού διδύμου του δικτύου με πλήρες υδραυλικό μοντέλο (υπολογισμός ροών, πιέσεων, στάθμης δεξαμενών) και διαχωρισμός του σε ανεξάρτητες ζώνες ελέγχου πίεσης και μέτρησης, με χρήση ειδικού λογισμικού υδατικών δικτύων.
4. Απεικόνιση όλων των βασικών παραμέτρων λειτουργίας (εισροές/εκροές, καταναλώσεις, πιέσεις/ροές, διαρροές) σε πραγματικό χρόνο.
5. Εντοπισμός διαρροών στο δίκτυο.
6. Προσδιορισμός ισοζυγίων (ύδατος, ενέργειας, ανθρώπινων-τεχνικών πόρων).
7. Προσδιορισμός των ενεργειακών καταναλώσεων και του ισοδύναμου συστήματος “πράσινων ενεργειακών τεχνολογιών” που απαιτούνται για την πλήρη κάλυψή τους μέσω ενεργειακού συμψηφισμού.

Τα άμεσα οφέλη από την εγκατάσταση του προτεινόμενου καινοτόμου και ολιστικού συστήματος διαχείρισης υδάτων με εντοπισμό διαρροών SmartLIK είναι:

1. Εξοικονόμηση υδατικών πόρων με μείωση του Μη Τιμολογούμενου Νερού από 50% (τιμή για το 2021 με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΔΕΥΑΗ) σε 40% και με δυνατότητα επέκτασης στο 15% το 2026. Η αναμενόμενη εξοικονόμηση πόρων θα επιτευχθεί λόγω της μείωσης των διαρροών και της μείωσης της μη εξουσιοδοτημένης κατανάλωσης (περιλαμβάνει κάθε είδους κλοπή και παράνομη χρήση νερού, παράνομες συνδέσεις και μετρητές που έχουν υποστεί βανδαλισμούς).
2. Αύξηση εσόδων για τη ΔΕΥΑΗ λόγω μείωσης του μη τιμολογούμενου νερού.
3. Μείωση λειτουργικών εξόδων (εξοικονόμηση ενέργειας, ανθρωποωρών, υλικών, κ.α.) της ΔΕΥΑΗ και δυνατότητα μείωσης των τιμολογίων ύδρευσης.
4. Μείωση βλαβών του δικτύου (λόγω συνεχούς επίβλεψης, ελέγχου πιέσεων, σταθμών δεξαμενών, κλπ).
5. Δυνατότητα για βελτιωμένη κάλυψη αναγκών ζήτησης νερού ύδρευσης (ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες) στην ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου.
6. Υλοποίηση ενός πρότυπου έργου που μπορεί να αποτελεί βέλτιστη πρακτική και “πιλότο” για συναφή έργα στη ΔΕΥΑΗ (επέκταση σε ολόκληρο το δίκτυο) αλλά και σε άλλους παρόχους ύδατος (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, κλπ).

Η παρούσα πράξη στοχεύει στη σχεδίαση, εγκατάσταση και λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς διαχείρισης του δικτύου ύδρευσης της ΔΕΥΑ Ηρακλείου (Παλιά Πόλη) με ταυτόχρονη ανίχνευση διαρροών, βασισμένου σε σύγχρονες τεχνολογίες συλλογής και διαχείρισης δεδομένων με βάση το διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT, Internet of Things). Το σύστημα διαχείρισης και λειτουργίας του υδατικού δικτύου SmartLIK, θα είναι πλήρως αυτοματοποιημένο και θα υπολογίζει-απεικονίζει τις βασικές παραμέτρους του πραγματικού δικτύου (πιέσεις, ροές, διαρροές), λειτουργώντας μέσω της συνεχούς διασύνδεσης και αλληλεπίδρασης του εγκατεστημένου τηλεμετρικού δικτύου 5600 υδρομέτρων και μετρητών ροής με το υλοποιημένο ψηφιακό δίδυμο του υδατικού δικτύου. Παράλληλα θα υλοποιηθεί και πλήρης ανάλυση των ενεργειακών καταναλώσεων του δικτύου προκειμένου να διαστασιολογηθεί το ισοδύναμο μείγμα, φιλικών προς το περιβάλλον, ενεργειακών τεχνολογιών (π.χ. φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες, κλπ) που απαιτούνται για την πλήρη απεξάρτηση από συμβατικές πηγές ενέργειας.

Η εφαρμογή του SmartLIK αναμένεται να μειώσει σημαντικά τις απώλειες πόρων (νερού, ενέργειας, εξοπλισμού και εργατοωρών) μειώνοντας τα λειτουργικά έξοδα και αυξάνοντας τα έσοδα της ΔΕΥΑΗ, παρέχοντας τη δυνατότητα για βελτιωμένη κάλυψη των αυξημένων αναγκών ζήτησης για νερό ύδρευσης. Τα συνολικά έσοδα της ΔΕΥΑΗ αναμένεται να μετατεθούν στους λογαριασμούς των καταναλωτών με αντίστοιχες μειώσεις στα τιμολόγια της εταιρείας. Το SmartLIK φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα έργο πρότυπο που να μπορεί να αναπαραχθεί ως βέλτιστη πρακτική και σε άλλους παρόχους ύδατος στην Κρήτη αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Η σχεδίαση του συστήματος έχει ως στόχο την αειφόρο διαχείριση υδατικών πόρων μέσω: i. της ελαχιστοποίησης του μη ανταποδοτικού νερού (μείωση των απωλειών μέσω διαρροών, μείωση της μη‐εξουσιοδοτημένης κατανάλωσης), ii. της παρακολούθησης της ποσότητας και ποιότητας των υδατικών πόρων και iii. της εξοικονόμησης ενέργειας με ταυτόχρονη μείωση του κόστους των παρεχόμενων υπηρεσιών ύδατος. Στους βασικούς στόχους της πράξης εντάσσονται δράσεις ενημέρωσης του κοινού και διάχυσης των αποτελεσμάτων.